Dù đã có cải cách, trình độ toán của học sinh Pháp không ngừng xuống cấp

Tạp chí xã hội

Năm 2023 không phải năm đầu tiên trình độ toán học của học sinh Pháp ở các cấp học được ghi nhận là ở mức thấp trong các bảng xếp hạng quốc tế như TIMSS, PISA. Thế nhưng, một lần nữa kết quả bài thi đánh giá quốc tế PISA mà Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OCDE) công bố hôm 05/12/2023 cho thấy trình độ toán của học sinh Pháp đang « sụt giảm ở mức lịch sử », kèm theo đó là « nỗi sợ học toán » của học sinh.

Theo kết quả bảng xếp hạng PISA 2022 về môn toán dành cho 29 triệu học sinh ở lứa tuổi 15 tại 81 quốc gia, dẫn đầu bảng xếp hạng là các nước châu Á : Singapour, Macao, Đài Loan, Hồng Kông, Nhật Bản và Hàn Quốc. Bốn nước tiếp theo trong Top 10 là Estonia, Thụy Sỹ, Canada và Hà Lan. Kết quả đáng lo ngại của nước Pháp thể hiện không chỉ ở việc sụt hạng so với chính mình trong bảng xếp hạng trước đây, mà còn so với các nước khác. Những kết quả đáng lo ngại đó khiến bộ trưởng Giáo Dục Quốc Gia và Thanh Niên Pháp lúc đó là Gabriel Attal phải công bố loạt biện pháp « Choc des savoirs », nhằm cải thiện việc dạy học, nâng cao trình độ cho học sinh các cấp, nhất là về môn toán học.

Thực ra, theo trang tin của đài Europe 1 ngày 04/12/2023, từ 30 năm trở lại đây, trình độ toán của học sinh Pháp ngày càng kém đi. Theo kết quả bảng xếp hạng TIMSS 2019 - nghiên cứu quốc tế về toán học và khoa học - được công bố ngày 08/12/2020, học sinh Pháp « đội sổ » trong Liên Hiệp Châu Âu và chỉ hơn được Chilê trong số các nước thuộc Tổ Chức Hợp Tác Và Phát Triển Kinh Tế OCDE. Năm 2019, kết quả toán của học sinh Pháp giảm 46 điểm so với năm 1995, tương đương với trình độ 1 năm học toán.

Đến năm học 2023-2024, riêng từ tháng 09 đến tháng 12/2023, cũng đã có nhiều kết quả đánh giá, báo cáo đáng lo ngại về trình độ toán của học sinh Pháp. Chẳng hạn, theo bài kiểm tra quốc gia đầu năm học, trình độ toán học của học sinh cấp 2 sụt giảm, gây thất vọng. Đối với bộ trưởng Attal, thậm chí trình độ toán của học sinh lớp 8 là « đáng lo ».

Đến đầu tháng 10, báo Le Monde cho biết Hội đồng khoa học về giáo dục quốc gia báo động trình độ toán của học sinh đầu lớp 6, chẳng hạn về phân số và số thập phân, trong khi có đến 21% thời gian học cấp 1 tại Pháp là dành cho môn toán, so với tỉ lệ trung bình 16% trong tổ chức OCDE.

Đến đầu tháng 12/2023, kết quả bài thi đánh giá quốc tế năm 2022 dành cho lứa tuổi 15 (PISA) mà Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OCDE) công bố càng khẳng định điều mà lâu nay giới chức Pháp và nhất bộ Giáo Dục Pháp lo ngại. Dù đã có nhiều biện pháp được đưa ra nhưng dường như kết quả vẫn chưa cải thiện, thậm chí còn bị xem là « tụt hạng ở mức chưa từng có », « rơi tự do », « đáng báo động » …

Để hiểu thêm về tình hình học toán của học sinh Pháp, RFI Việt ngữ ngày 28/12/2023 có cuộc phỏng vấn cô Bùi Thị Thu Cúc, giáo viên toán trường cấp 2 Anne Frank, thành phố Antony, ngoại ô Paris.

RFI : Từ vài năm nay, chủ đề về trình độ học toán của học sinh Pháp vẫn được nhắc đến nhiều. Theo nhiều kết quả xếp hạng các năm, trình độ toán của học sinh Pháp dường như không được khả quan cho lắm. Chị có thể cho biết về tình hình cụ thể, theo bảng xếp hạng gần đây nhất ?

GV. Bùi Thị Thu Cúc : Theo bảng xếp hạng gần đây nhất, PISA 2022, về trình độ toán của học sinh Pháp tầm 15 tuổi và được chọn một cách ngẫu nhiên từ các trường, rồi từ các tầng lớp xã hội khác nhau, điểm trung bình của học sinh Pháp năm nay về môn toán là 474 điểm, giảm đi 21 điểm so với kết quả trung bình của năm 2018.

Từ năm 2006 cho đến nay, kết quả trung bình của PISA đã giảm đi rồi, nhưng mà tương đối ổn định, riêng năm nay, kết quả sụt giảm rất nhiều như vậy làm cho giới chức và chính quyền rất lo lắng và cũng đặt ra nhiều kế hoạch.

Cũng phải nói thêm là so với kết quả trung bình của OCDE thì nói chung là giảm, nhưng điểm trung bình của học sinh Pháp giảm rất nhiều. Và ngoài ra thì tỉ lệ học sinh đạt kết quả cao của Pháp đã giảm dần từ năm 2003 cho đến giờ, năm 2003 là khoảng 15%, còn hiện giờ thì khoảng 7%. Còn tỉ lệ học sinh gặp khó khăn trong môn toán cũng đã tăng lên từ năm 2003 đến nay, trước đây là khoảng 17% trong số những học sinh được tham gia PISA và tăng lên thành 29% trong năm 2002.

RFI : Vậy theo chị, học sinh cấp học nào tại Pháp có nhiều khó khăn nhất trong việc học toán và đâu là lý do chính khiến cho học sinh Pháp gặp khó khăn trong việc học toán ?

GV. Bùi Thị Thu Cúc : Theo tôi, những cái khó khăn của học sinh Pháp trong học toán đã bắt đầu từ bậc tiểu học, bởi vì học sinh không nắm rõ được bốn phép toán cơ bản. Có những bài kiểm tra quốc gia vào đầu cấp hai cho thấy là đến khoảng 40% học sinh tiểu học Pháp gặp khó khăn về môn toán, và những khó khăn đấy tiếp tục kéo dài trong những năm cấp 2 và lên đến cấp 3 nữa.

Có lẽ khó khăn nhất là ở cấp 2. Ở cấp tiểu học, các bài toán chưa phức tạp, nhưng bắt đầu vào cấp 2, khi tiếp cận với những khái niệm trừu tượng hơn về toán và đến lúc đó thì do không thành thạo tính toán, cho nên lên đến cấp 2 là các em bắt đầu gặp rất nhiều khó khăn và đó là cấp học mà học sinh gặp nhiều khó khăn nhất.

Trình độ toán thấp từ cấp 1 là một lý do. Tiếp theo là học sinh thiếu niềm đam mê, thiếu sự yêu thích trong việc học toán, và thậm chí là một số học sinh còn sợ môn toán, điều này cản trở học sinh học tốt môn toán.

Tiếp theo nữa, tôi nghĩ là một phần là do học sinh không thích, thấy khó hiểu, thành ra đến khi ngồi học thì mất tập trung, nên những khó khăn đó càng tiếp tục cản trở việc tiếp thu của học sinh. Và như thực tế tôi thấy là thời gian để quản lý, xử lý các việc xảy ra trong lớp chiếm nhiều thời gian hơn là việc thực sự dậy học. Tất nhiên là tùy vào môi trường, nhưng trong những môi trường có cả những học sinh yếu và những học sinh tốt thì việc quản lý lớp mất nhiều thời gian, rất nhiều thời gian trong tổng số thời gian trong tiết học, như vậy là thời gian thực sự học bị giảm đi.

Thêm một điều nữa là, ví dụ như là bảng xếp hạng PISA thường sẽ hỏi về cách sử dụng toán, trong những vấn đề thực tế. Đầu tiên mình phải biết mô hình hóa một vấn đề thực tế thành một bài toán. Rồi sau đấy mình sẽ dùng toán để giải quyết bài toán mà mình vừa mới đặt ra, và từ đó thì mình dịch kết quả toán đó trở lại để trả lời cho câu hỏi, vấn đề thực tế ban đầu. Nhưng đối với học sinh cuối cấp 2 của Pháp thì đây vẫn còn là một vấn đề rất là khó, nên khi bị hỏi về những chỗ đó thì tôi nghĩ là kết quả không được khả quan.

RFI : Từ vài năm nay, chính phủ Pháp có những biện pháp gì để cải thiện trình độ giáo viên và việc dậy - học toán ở các trường?

GV. Bùi Thị Thu Cúc : Kết quả không khả quán về trình độ toán của học sinh thì đã được nhắc đến rất nhiều trong cái bản báo cáo gọi là “21 biện pháp để nâng cao việc dậy - học toán”. Bản báo cáo này được viết bởi nhà toán học Cédric Villani và tổng thanh tra giáo dục Charles Torossian, trong đó có nhắc đến việc phải chú trọng vào việc nâng cao đào tạo giáo viên tiểu học. Ngoài ra thì về phương pháp giảng dậy, ví dụ như là ngay từ cấp nhỏ thì học sinh đã phải hiểu ý nghĩa của phép toán, rồi việc tính toán phải trở thành phản xạ trong đầu, kiểu như được tự động hóa trong đầu, nhắc đến là phải bật ra ngay. Cái khó của học sinh là nhiều khi nhìn một phép toán không biết làm thế nào, giống như là chân tay, đầu óc tê liệt, nên phải tạo ra được cái hứng thú niềm vui cho học sinh, rồi phải gắn với những hoạt động thực tiễn để làm cho học sinh có thể hiểu được tốt hơn những ý nghĩa của những phép toán.

Thêm vào nữa là chú trọng vào phép tính nhẩm. Tôi nhận thấy khả năng tính toán nhẩm của học sinh Pháp rất là kém, nên phải chú trọng vào các phép tính nhẩm, làm sao để nó trở thành tự động trong đầu của học sinh. Từ đó thì việc tính toán đó mới có thể phục vụ giải quyết những bài toán sau này.

RFI : Vậy theo chị thì những biện pháp nói trên của bộ Giáo Dục Pháp có hiệu quả hay không? Việc dạy và học toán trong những năm qua có được cải thiện nhiều không ?

GV. Bùi Thị Thu Cúc : Theo tôi thì tất nhiên là thời gian triển khai mới được có vài năm thì cũng khó mà nhìn thấy ngay ra được kết quả. Và hiện giờ thì rõ ràng chúng ta thấy là trình độ học toán của học sinh Pháp còn đang còn thụt lùi đi, tất nhiên cũng do tác động của Covid và nhiều thứ khác. Vả lại, theo tôi, những biện pháp đó chưa phải là những biện pháp gốc rễ để giải quyết được vấn đề, cho nên tôi chưa thấy sự cải thiện đáng kể.

Chương trình cải cách « Choc des savoirs »

Để thúc đẩy việc cải thiện trình độ và giúp học sinh được học theo chương trình phù hợp hơn với lực học, chương trình cải cách « Choc des savoirs » của bộ trưởng Gabriel Attal (mới được bổ nhiệm làm thủ tướng ngày 09/01/2024) chính thức được triển khai từ đầu năm học 2024-2025 và chia thành nhiều chặng. Bài phát biểu ngày 05/12 của bộ trưởng trước Hạ Viện được Hạ Viện Pháp phát trên tài khoản YouTube của kênh truyền hình LCP (La chaine parlementaire), kênh truyền hình của Hạ Viện Pháp. Riêng về môn toán, bộ trưởng Giáo Dục Pháp Attal lưu ý :

« Một quốc gia hùng mạnh là một quốc gia toán học và chúng ta không thể hài lòng khi thấy trình độ toán học của học sinh được ghi nhận trong kết quả xếp hạng PISA đã suy giảm nghiêm trọng. Tôi đã công bố rất cụ thể một số biện pháp nhằm vực dậy trình độ toán cho học sinh Pháp, bắt đầu từ cấp tiểu học với các sách giáo khoa môn toán được chứng nhận đạt chuẩn chất lượng với các bài học về khoa học và thực hành. Loại sách giáo khoa này sẽ được cung cấp cho tất cả các trường tiểu học, ít nhất đối với lớp 1 và lớp 2-3. Đó là ở bậc đầu tiên.

Thứ hai là lập các các nhóm học theo trình độ ở trường cấp 2 để có thể thành công trong việc giúp tất cả học sinh tiến bộ, bởi vì sự chênh lệch trình độ quá mức trong các lớp học như hiện nay khiến một số học sinh không thể tiếp thu tốt, đồng thời cản trở sự phát triển của các học sinh khác. Chúng ta sẽ lập các nhóm học sinh theo trình độ toán học của các em.

Và cuối cùng, liên quan đến cấp trường trung học, cùng với Carole Grandjean, thứ trưởng đặc trách giáo dục và đào tạo nghề nghiệp, trực tiếp dưới quyền bộ trưởng bộ Giáo Dục Quốc Gia Và Thanh Niên (Ministre déléguée auprès du ministre de l'Éducation nationale et de la Jeunesse, chargée de l'Enseignement et de la Formation professionnels), chúng tôi sẽ tăng số giờ học môn toán cho học sinh lớp 12 ở khối học chuyên nghề, tổ chức dạy học toán và tiếng Pháp theo nhóm nhỏ cho học sinh lớp 10 và 11 khối chuyên nghề.

Và cuối cùng, tôi thực hiện mong muốn theo đó nước Pháp từ nay sẽ áp dụng phương pháp dạy toán của Singapore. Quả thực, phương pháp này đã được chứng minh ở 70 nước xung quanh chúng ta, được xây dựng và được lấy cảm hứng, có khởi nguồn từ chính nước Pháp và Ferdinand Buisson (nhà triết học, sư phạm và chính trị gia), người đã khẳng định rằng trước tiến chúng ta phải bắt đầu với cái cụ thể, sau đó mới hình dung ra cái trừu tượng.

Chúng ta sẽ dần dần áp dụng phương pháp này kể từ tháng 09 tới (09/2024) đối với khối lớp 1-2 và sẽ lập một kỳ thi tốt nghiệp sớm về môn toán vào cuối năm học lớp 11 cho tất cả học sinh. Hiện giờ chúng ta mới chỉ có kỳ thi tốt nghiệp sớm môn tiếng Pháp ​​cho tất cả học sinh vào cuối năm học lớp 11, bởi vì chúng ta coi việc thông thạo môn học tiếng Pháp là nền móng cho nền tảng văn hóa chung của học sinh. Nhưng tôi cũng khẳng định là nền tảng văn hóa chung của chúng ta cũng gồm cả khoa học, thế nên từ nay trở đi toàn thể học sinh cuối năm học lớp 11 sẽ phải trải qua kỳ thi tốt nghiệp sớm về môn toán ​​nhằm nâng cao yêu cầu về trình độ toán của chúng ta ».