I podcasten ”Vett og vitenskap” er målet å bedrive folkeopplysning om ideer og vitenskap. Utgangspunktet vil gjerne være populærvitenskapelige bøker som omhandler natur eller samfunn hvor forfatteren og jeg diskuterer tematikken. Og målet her er ikke å vinne debatten, heller å bruke diskusjon som et middel til å klargjøre temaer for oss selv og lytterne. Einevoll er til daglig professor i fysikk ved NMBU på Ås hvor han forsker på hjernen. Han lager også den akademiske podcasten "Theoretical ...
…
continue reading
1
Om informasjonsbevaring i sorte hull - med Åsmund Folkestad - #98
2:08:23
2:08:23
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:08:23
De matematiske fysikklovene tilsier at informasjon er bevart i alle fysiske prosesser. Det betyr at hvis du brenner en bok i et bål, skal du i prinsipp kunne regne deg tilbake til hva som stod i boka hvis du vet alt om asken og de resulterende flammene. Men hvis du kaster boka inn i et sort hull er vel informasjonen tapt? Eller kanskje den kan gjen…
…
continue reading
1
Om norsk toppolitikk - med Trine Skei Grande - #97
2:32:23
2:32:23
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:32:23
Hvordan tas politiske avgjørelser i Norge? Hvordan jobber man egentlig på Stortinget og i regjering? Og hvorfor er det så slitsomt å være partileder? Dagens gjest var en sentral politiker for Venstre i 30 år. Hun rakk å være partileder, nestleder, statsråd, parlamentarisk leder på Stortinget, menig stortingsrepresentant, byråd og bystyrerepresentan…
…
continue reading
1
Om databrikker - med Ralph Bernstein - #96
1:40:56
1:40:56
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:40:56
Bak dagens data- og kommunikasjonssamfunn ligger milliarder av databrikker laget av silisium. De mest avanserte databrikkene har milliarder av transistorer som bare er noen nanometer store. Disse lages i dag i hovedsak på Taiwan med bruk av maskiner som kun et enkelt firma i Nederland greier å lage. Dagens gjest, SINTEF-forsker Ralph Bernstein, er …
…
continue reading
1
Om bruk av AI i helsevesenet - med Ishita Barua - #95
1:40:50
1:40:50
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:40:50
Hvordan kan kunstig intelligens gi oss bedre helsehjelp og redde liv? Dagens gjest er lege med doktorgrad på tematikken, og i fjor gav hun ut boken «Kunstig intelligens redder liv – AI er legenes nye superkrefter». Vi snakker om hvordan AI kan løse komplekse oppgaver, som å diagnostisere kreft, sammenfatte legejournaler, foreslå medisinske behandli…
…
continue reading
1
Om jord - med Erik Joner - #94
2:20:27
2:20:27
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:20:27
99% av all maten vi mennesker spiser stammer fra jorda. Likevel er jorda, eller jordsmonnet som det heter på fint, ikke noe folk flest tenker så mye på. Men det burde vi. Jordsmonnet er en ikke-fornybar ressurs som gir oss mat, bryter ned døde dyr og planter, regulerer klima, renser vann og inneholder masse mikrorganismer som er viktige for oss. Og…
…
continue reading
1
Om den kosmologiske Hubble-krisen - med Øyvind Grøn - #93
1:13:07
1:13:07
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:13:07
En av de største oppdagelsene i det 20. århundret var at universet ekspanderer slik at alle fjerntliggende galakser beveger seg bort fra oss. Og jo lenger borte de er, jo større fart har de. Proporsjonalitetskonstanten mellom fart og avstand kalles Hubble-konstanten. Når man måler den får man forskjellig verdi avhengig av hvilken metode som brukes,…
…
continue reading
1
Om løsningen på kreftgåten - med Jarle Breivik - #92
1:56:01
1:56:01
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:56:01
Media rapporterer ikke sjelden om at «løsningen på kreftgåten» er i sikte og at all kreft vil kunne kureres om ikke altfor lenge. Men er dette realistisk? Jarle Breivik, professor i medisin ved Universitetet i Oslo, er skeptisk og skrev i 2022 en bok på tematikken. Der argumenterer han for at kreft er en integrert del av livet og at kreft forstås b…
…
continue reading
1
Om økonomiske insentiver for det grønne skiftet - med Knut Kjær - #91
2:13:19
2:13:19
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:13:19
Hvilke økonomiske verktøy kan vi bruke for å stoppe de menneskeskapte klimaendringene, dvs. få til netto null utslipp av klimagasser innen 2050? Reguleringer? Avgifter? Subsidiering av utvikling og bruk av ny klimavennlig teknologi? Dagens gjest er utdannet samfunnsøkonom og har tenkt mye på problematikken, blant annet som første leder av oljefonde…
…
continue reading
1
Om vitenskap og samfunn - soloepisode - #90
1:39:24
1:39:24
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:39:24
Jeg har jobbet med vitenskap hele mitt voksne liv og er blant dem som i stort stoler på det vitenskapen kommer fram til. Hvorfor? Forskere er vanlige mennesker med alle vanlige menneskelige lyter, så hva er det med hvordan forskersamfunnet opererer som gjør at vi kan stole på det de finner ut? Jeg er også blant dem som mener vi lever i en tid hvor …
…
continue reading
1
Om planter - med Charlotte Sletten Bjorå - #89
1:52:28
1:52:28
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:52:28
Fotosyntese er blitt kalt verdens viktigste oppfinnelse. Her blir energien i sollys sammen med karbondioksid, CO2, fra lufta omgjort til sukker og oksygen, som vi dyr og mennesker lever av. Og når trær vokser, så kommer den nye biomassen fra kondensert luft. Grønt er livets farge fordi klorofyllet hvor fotosyntesen foregår i planter er grønt. Dagen…
…
continue reading
1
Om klimaets historie - med Reidar Müller - #88
2:05:10
2:05:10
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:05:10
De fleste (også jeg) er bekymret for dagens pågående menneskeskapte klimaendringer, men noen er lite bekymret. Klimaet har variert til alle tider, og det har vært både varmere og kaldere før, sier de. Det stemmer, uten at det er relevant for spørsmålet om dagens klimaendringer. For 20.000 år siden var det 6 grader kaldere, og for 55 millioner år si…
…
continue reading
1
Om strømmarkedet - med Åshild Grøtan - #87
1:45:05
1:45:05
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:45:05
Mens priser på mat, klær og elektronikk typisk varierer på månedsbasis, kan strømprisen variere fra time til time. Grunnen er at strømmen er en ekstrem ferskvare. Når du setter på varmeovnen på 1000 watt, må i prinsipp et kraftverk et eller annet sted umiddelbart øke produksjonen med nøyaktig 1000 watt. Et strømmarked må derfor organiseres annerled…
…
continue reading
1
Om mørk materie og mørk energi - med Jostein Riiser Kristiansen - #86
1:47:41
1:47:41
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:47:41
I 1998 viste nye nøyaktige målinger av eksploderende stjerner veldig langt unna at kun 5% av all masse i universet utgjøres av den vanlige materien som er beskrevet av vår standardmodell for partikkelfysikk. 25% av massen rundt oss er såkalt mørk materie og består av noe helt ukjent. Ikke bare det, de gjenstående 70% av massen består av såkalt mørk…
…
continue reading
1
Om forsvar av Norge – med Sverre Diesen - #85
2:31:17
2:31:17
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:31:17
Den russiske invasjonen av Ukraina har vekket forsvarsinteressen hos mange. Dagens gjest er general, tidligere forsvarsjef og for tiden forsker ved Forsvarets forskningsinstitutt. I fjor gav han ut boken «Krig, konflikt og militærmakt – norsk forsvar i en endret verden» hvor han argumenterer for en kraftig omlegging av det norske forsvaret for å få…
…
continue reading
1
Om meninger med livet – med Thomas Hylland Eriksen - #84
1:31:38
1:31:38
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:31:38
Til alle tider har mennesker grublet over meningen med livet. Dagens gjest er professor i sosialantropologi ved Universitetet i Oslo og gav i fjor ut boken «Syv meninger med livet». Den var basert både på hans fagkunnskap og personlige erfaringer. I podcasten snakker vi om viktigheten av relasjoner, knapphet, drømmer, langsom tid, øyeblikket, balan…
…
continue reading
1
Om farer og muligheter med kunstig intelligens – med Morten Goodwin, Inga Strümke, Olle Häggström og Klas Pettersen - #83
1:50:13
1:50:13
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:50:13
Med introduksjonen av tekstgenereringsprogrammet chatGPT i vår har vi alle fått øynene opp for hvilken samfunnsendrende kraft som kan ligge i kunstig intelligens. Som for all ny teknologi byr bruken både på farer og muligheter, og dette var tema for denne panelsamtalen tatt opp på Litteraturhuset i Fredrikstad i oktober. Hvordan skal vi ordne oss s…
…
continue reading
1
Om å tegne tegneserier – med Arild Midthun - #82
1:57:20
1:57:20
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:57:20
Dagens gjest er Norges eneste Donald-tegner. Midthun er også svært bekymret over den pågående klimakrisen og er en aktiv miljøverner. Han har blant annet samarbeidet med Bjørn Samset på den populærvitenskapelige boka «2070» og tegneserieboka «Embla – kampen for fremtiden», som begge omhandler klimakrisen. Hvordan ble han tegneserietegner? Hvordan a…
…
continue reading
1
Om fusjonsenergi - med Odd Erik Garcia - #81
1:25:58
1:25:58
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:25:58
I disse dager diskuteres det om vi bør bygge atomkraftverk i Norge for å produsere klimagass-fri strøm. Her er det snakk om fisjonskraftverk hvor energi frigjøres når store atomer som uran splittes. Kan vi i stedet få til å herme etter sola og produsere energi ved å fusjonere små atomer til større atomer? Dette ville dekke menneskenes energibehov i…
…
continue reading
Neuro-AI denotes the field at the interface between artificial intelligence (AI) and neuroscience. At a conference hosted by the Norwegian Artificial Intelligence Research Consortium (NORA), in Tromsø in June 2023 I hosted a panel debate on the topic, that is, on how neuroscience can inspire AI and the other way around. The panel consisted of two c…
…
continue reading
1
Om miljøendringer i havet - med Nina Jensen - #79
1:20:53
1:20:53
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:20:53
Miljøendringer i havet er mindre synlige enn miljøendringer på landjorda. Men også her lager menneskene trøbbel. Havvannet varmes opp og forsures ved at CO2 innholdet øker i takt med den økende CO2 konsentrasjonen i lufta. Sammen med andre problemer som plastforurensing, fosforavrenning fra landbruket og overfiske, truer dette livet og de komplekse…
…
continue reading
1
Om fysikken bak filmen «Oppenheimer» – soloepisode - #78
1:12:38
1:12:38
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:12:38
Kinofilmen «Oppenheimer», som hadde premiere i juli, forteller den dramatiske historien om hvordan den første atombomben ble laget under krigen i Los Alamos i New Mexico under ledelse av fysikeren J. Robert Oppenheimer. I podcasten forteller jeg historien om den moderne atomfysikken fra oppdagelsen av at atomet ikke var udelelig i 1897 til oppdagel…
…
continue reading
1
Om hvordan covid-19 pandemien oppstod - med Gunnveig Grødeland - #77
1:42:34
1:42:34
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:42:34
Hvor kom covid-19 viruset fra? Var det såkalt naturlig smitte hvor den første pasienten i Wuhan i 2019 var i nærkontakt med en smittet flaggermus? Eller skyldtes det kanskje en lablekkasje fra det store forskningssenteret i Wuhan som nettopp forsker på slike flaggermusvirus? Nå i etterkant er det viktig å finne ut av dette for å unngå, eller være b…
…
continue reading
1
Om komplekse konflikter - med Tor A. Benjaminsen - #76
1:21:28
1:21:28
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:21:28
Historien som gjerne fortelles om konflikter og krig i Sahel-området, den tørre stripen av land sør for Sahara, er at den skyldes klimaendringer med påfølgende ressursknapphet. Men stemmer egentlig det? Dagens gjest er professor i miljø- og utviklingsstudier og har studert konflikten i Mali på nært hold i flere tiår, og forteller en annen og mye me…
…
continue reading
1
Om maskiner som tenker - med Inga Strümke - #75
2:09:42
2:09:42
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
2:09:42
I 2012 skapte AlexNet, et dataprogram basert på kunstig intelligens, furore da det passerte menneskers evne til bildegjenkjenning. Det siste tiåret har sett en rekke nye gjennombrudd for slik intelligens, og i vår har spesielt tekstgenereringsprogrammet chatGPT vært i fokus med sine imponerende evner, for eksempel til å bestå hjemmeeksamener med gl…
…
continue reading
1
Om å komponere filmmusikk - med Christine Hals - #74
1:33:18
1:33:18
Відтворити пізніше
Відтворити пізніше
Списки
Подобається
Подобається
1:33:18
God filmmusikk er avgjørende for filmopplevelsen. «Star Wars» ville ikke vært like oppslukende uten den fengende og passende musikken, og haien i «Haisommer» ikke like skummel uten det nifse to-toners hai-temaet. Dagens gjest er filmkomponist og har skrevet musikken til den nylige norske filmsuksessen «Kampen om Narvik». Hvordan blir man filmkompon…
…
continue reading